史軍義 周德群 馬麗莎 姚 俊 張德模
(1 中國(guó)林業(yè)科學(xué)研究院西南花卉研究開(kāi)發(fā)中心昆明 650224;2 昆明理工大學(xué)環(huán)境科學(xué)與工程學(xué)院昆明 650500;3 重慶市南川區(qū)林業(yè)局重慶 408400)
竹類種下分類群的多樣性是中國(guó)竹類多樣性的重要組成部分。同一竹種會(huì)因?yàn)槠渫獠凯h(huán)境的變化、外力作用的影響,尤其是人為活動(dòng)的干預(yù),引發(fā)相應(yīng)的內(nèi)部變化,從而形成有異于母種的種下分類單元,即種下分類群。種下分類群是竹子分類群中種層級(jí)之下的分類單元,亦即在單一竹種范圍內(nèi)的下級(jí)分類單元。依據(jù)《國(guó)際植物命名法規(guī)》 (ICBN)相關(guān)規(guī)定命名并發(fā)表的竹類種以下分類單元,主要有變種、變型等[1]。這些種下分類單元是物種在演化過(guò)程中,為適應(yīng)自然環(huán)境變化和人為干預(yù)而形成的變異體,他們的存在不僅在一定程度上揭示了竹子的遺傳多樣性現(xiàn)象,而且也為竹類新品種的研發(fā)和培育,提供了豐富的遺傳學(xué)材料。
竹子變種(variety,縮寫(xiě)var.),是指竹亞科植物分類系統(tǒng)中設(shè)在種下的分類等級(jí),在形態(tài)和形狀上變種與原種有一定區(qū)別,并有一定面積的地理分布[2]。進(jìn)一步說(shuō),當(dāng)竹子的遺傳變異達(dá)到一定強(qiáng)度和一定規(guī)模時(shí),竹子居群因受環(huán)境因素或人為因素的影響,其特征和性狀與原種之間產(chǎn)生了一定可辨識(shí)穩(wěn)定差異,并有一定面積的地理分布時(shí),這個(gè)竹子居群即可作為一個(gè)竹子變種。以往,變種只是根據(jù)其株形、葉形等某一性狀的差異來(lái)加以區(qū)別;現(xiàn)在則至少需要具備2~3 個(gè)可辨識(shí)并穩(wěn)定的形態(tài)差異,并且具有一定面積的地理分布。變種可能是因自然因素產(chǎn)生,也可能是因人為因素產(chǎn)生。
在植物分類學(xué)中,竹子的變種采用“三名法”表達(dá)。比如箣竹屬BambusaRetz.corr.Schreber、箣竹B.blumeanaJ.A.& J.H.Schult.f.下的白節(jié)箣竹B.dissimulatorMcClure var.albinodiaMcClure,就是由屬名Bambusa、種加詞dissimulator和變種加詞albinodia3 個(gè)部分構(gòu)成,只是在種加詞和變種加詞之間用var.相連接。
竹子變型(form,縮寫(xiě)f.),也是指竹亞科植物分類系統(tǒng)中設(shè)在種下或變種之下的分類等級(jí),變型與原種之間在形態(tài)或性狀上具有一些差異,這些差異雖然細(xì)小,但始終保持穩(wěn)定,且明顯可辨識(shí)。竹子的變型,主要是因人為干預(yù)、受人為因素的影響而產(chǎn)生。因此,變型多發(fā)生在竹子的人工居群中,又稱栽培變型。
在植物分類學(xué)中,竹子的變型也是采用“三名法” 表達(dá)。比如慈竹屬NeosinocalamusKeng f.、慈竹N.affinis(Rendle) Keng f.下的大琴絲竹N.affinis(Rendle) Keng f.f.flavidovirens(Yi) Yi,就是由屬名Neosinocalamus、種加詞affinis和變型加詞flavidovirens3 個(gè)部分構(gòu)成,只是在種加詞和變型加詞之間用f.相連接。
據(jù)不完全統(tǒng)計(jì),中國(guó)目前依據(jù) 《國(guó)際植物命名法規(guī)》 發(fā)表的竹類種下分類群共計(jì)210 個(gè) (不含存疑分類群),其中變種55 個(gè)、變型155 個(gè),分屬于22 個(gè)竹屬 (表1)[3-8]。這些數(shù)據(jù)充分說(shuō)明中國(guó)是世界上竹類種下分類群多樣性最豐富的國(guó)家。
表1 中國(guó)竹類種下分類群統(tǒng)計(jì)
截至目前,中國(guó)竹類植物的變種共有55 個(gè),涉及16 個(gè)竹屬。
箣竹屬有14 變種,涉及6 種竹子。即坭箣竹B.dissimulatorMcClure 的白節(jié)箣竹B.dissimulatorMcClure var.albinodiaMcClure、毛箣竹 (毛簕竹)B.dissimulatorMcClure var.hispidaMcCIure;大眼竹B.eutuldoidesMcClure 的銀絲大眼竹B.eutuldoidesMcClure var.basistriataMcClure、青絲黃竹B.eutuldoidesMcClure var.viridi-vittata(W.T.Lin)Chia;孝順竹B.multiplex(Lour.) Raeuschel ex J.A.& J.H.Schult.的毛鳳凰竹B.multiplex(Lour.)Raeuschel ex J.A.& J.H.Schult.var.incanaB.M.Yang、毛鞘銀絲竹B.multiplex(Lour.) Raeuschel ex J.A.&J.H.Schult.var.pubivaginaW.T.Lin &Z.J.Feng、觀音竹B.multiplex(Lour.) Raeuschel ex J.A.& J.H.Schult.var.riviereorumR.Mair、石角竹B.multiplex(Lour.) Raeuschel ex J.A.& J.H.Schult.var.shimadai(Hayata) Sasak;米篩竹B.pachinensisHayata 的長(zhǎng)毛米篩竹B.pachinensisHayata var.hirsutissima(Odashima) W.C.Lin;撐篙竹B.pervariabilisMcClure 的花身竹B.pervariabilisMcClure var.multistriataW.T.Lin、花撐篙竹B.pervariabilisMcClure var.viridi-striataQ.H.Dai & X.C.Liu;青皮竹B.textilisMcClure 的光稈青皮竹B.textilisMcClure var.glabraMcClure、崖州竹B.textilisMcClure var.gracilisMcClure、紫斑竹B.textilisMcClure var.maculataMcClure。
單枝竹屬有1 變種,涉及1 種竹子。即單枝竹B.saxatilis(Chia,H.L.Fung & Y.L.Yang) N.H.Xia 的箭竿竹B.saxatilis(Chia,H.L.Fung & Y.L.Yang) N.H.Xia var.solida(C.D.Chu & C.S.Chao) D.Z.Li。
短穗竹屬有1 變種,涉及1 種竹子。即短穗竹B.densiflorum(Rendle) Keng 的毛環(huán)短穗竹B.densiflorum(Rendle) Keng var.villosumS.L.Chen &C.Y.Yao。
方竹竹屬有1 變種,涉及1 種竹子。即八月竹C.szechuanensis(Rendle) Keng f.的龍拐竹C.szechuanensis(Rendle) Keng f.var.flexuosaHsueh &C.Li。
香竹屬有1 變種,涉及1 種竹子。即小香竹C.dumosusHsueh & Yi 的耿馬小香竹C.dumosusHsueh& Yi var.pygmaeusHsueh & Yi。
綠竹屬有1 變種,涉及1 種竹子。即吊絲球竹D.beecheyana(Munro) Keng 的大頭典竹D.beecheyana(Munro) Keng f.var.pubescens(P.F.Li)Keng f.。
牡竹屬有4 變種,涉及4 種竹子。即小葉龍竹D.barbatusHsueh & D.Z.Li 的毛腳龍竹D.barbatusHsueh & D.Z.Li var.internodiiradicatusHsueh & D.Z.Li;麻竹D.latiflorusMunro 的飛鸞六月麻竹D.latiflorusMunro var.magnus(Wen) Wen;吊絲竹D.minor(McClure) Chia & H.L.Fung 的花吊絲竹D.minor(McClure) Chia & H.L.Fung var.amoenus(Q.H.Dai & C.F.Huang) Hsueh & D.Z.Li;巨龍竹D.sinicusChia & J.L.Sun 的厚壁巨龍竹D.sinicusChia & J.L.Sun var.pachyloenusHui,W.Y.Liu & Z.J.Shi[9]。
箬竹屬有5 變種,涉及4 種竹子。即廣東箬竹I.guangdongensisH.R.Zhao & Y.L.Yang 的柔毛箬竹I.guangdongensisH.R.Zhao &Y.L.Yang var.mollisH.R.Zhao & Y.L.Yang;多毛箬竹I.hirsutissimusZ.P.Wang & P.X.Zhang 的光葉箬竹I.hirsutissimusZ.P.Wang & P.X.Zhang var.glabrifoliusZ.P.Wang & N.X.Ma;箬葉竹I.longiauritusHand.-Mazz.的衡山箬竹I.longiauritusHand.-Mazz.var.hengshanensisH.R.Zhao & Y.L.Yang、益陽(yáng)箬竹I.longiauritusHand.-Mazz.var.yiyangensisH.R.Zhao & Y.L.Yang;錦帳竹I.pseudosinicusMcClure 的密脈箬竹I.pseudosinicusMcClure var.densinervillusH.R.Zhao & Y.L.Yang。
大節(jié)竹屬有2 變種,涉及2 種竹子。即算盤(pán)竹I.glabrataC.D.Chu & C.S.Chao 的毛算盤(pán)竹I.glabrataC.D.Chu & C.S.Chao var.albo-hispidula(Q.H.Dai & C.F.Huang) C.S.Chao & C.D.Chu;倭形竹I.shibataeoidesMcClure 的皮竹I.shibataeoidesMcClure var.flavaB.M.Yang & C.S.Zhao。
單竹屬有3 變種,涉及1 種竹子。即粉單竹L.chungii(McClure) McClure 的水粉單竹L.chungii(McClure) McClure var.barbellataQ.H.Dai、小粉單竹L.chungii(McClure) McClure var.petillaWen、天鵝絨竹L.chungii(McClure) McClure var.velutinaYi & J.Y.Shi。
少穗竹屬有1 變種,涉及1 種竹子。即糙花少穗竹O.scabriflorum(McClure) Z.P.Wang & G.H.Ye 的短舌少穗竹O.scabriflorum(McClure) Z.P.Wang & G.H.Ye var.breviligulatumZ.P.Wang &G.H.Ye。
剛竹屬有5 變種,涉及4 種竹子。即淡竹P.glaucaMcClure 的變竹glaucaMcClure var.variabilisJ.L.Lu;毛殼竹P.hispidaS.C.Li,S.H.Wu &S.Y.Chen 的光殼竹P.hispidaS.C.Li,S.H.Wu& S.Y.Chen var.glabrivaginaG.H.Lai;紫竹P.nigra(Lodd.ex Lindl.) Munro 的毛金竹P.nigra(Lodd.ex Lindl.) Munro var.henonis(Mitford) Stapf ex Rendle、胡麻竹P.nigra(Lodd.ex Lindl.) Munro var.punctataBean;金竹P.sulphurea(Carr.) A.&C.Riv.的剛竹P.sulphurea(Carr.) A.& C.Riv.var.viridisR.A.Young。
苦竹屬有6 變種,涉及3 種竹子。即苦竹P.amarus(Keng) Keng f.的杭州苦竹P.amarus(Keng) Keng f.var.hangzhouensisS.L.Chen & S.Y.Chen、垂枝苦竹P.amarus(Keng) Keng f.var.pendulifoliusS.Y.Chen、光籜苦竹P.amarus(Keng) Keng f.var.subglabratusS.Y.Chen、胖苦竹P.amarus(Keng) Keng f.var.tubatusWen;青苦竹P.chino(Franch.& Savat.) Makino 的狹葉青苦竹P.chino(Franch.& Savat.) Makino var.hisauchiiMakino;翠竹P.pygmaea(Miq.) Nakai 的無(wú)毛翠竹P.pygmaea(Miq.) Nakai var.disticha(Mitford) C.S.Chao & G.G.Tang。
茶稈竹屬有5 變種,涉及3 種竹子。即茶稈竹P.amabilis(McClure) Keng f.的福建茶稈竹P.amabilis(McClure) Keng f.var.convexaZ.P.Wang& G.H.Ye、厚粉茶稈竹P.amabilis(McClure)Keng f.var.farinosaC.S.Chao ex S.L.Chen & G.Y.Sheng、薄籜茶稈竹P.amabilis(McClure) Keng f.var.tenuisS.L.Chen & G.Y.Sheng;矢竹P.japonica(Sieb.& Zucc.) Makino 的辣韭矢竹P.japonica(Sieb.& Zucc.) Makino var.tsutsumianaYanagita;雞公山茶稈竹P.maculiferaJ.L.Lu 的毛籜茶稈竹P.maculiferaJ.L.Lu var.hirsutaS.L.Chen & G.Y.Sheng。
倭竹屬有2 變種,涉及2 種竹子。即鵝毛竹S.chinensisNakai 的細(xì)鵝毛竹S.chinensisNakai var.gracilisC.H.Hu;南平倭竹S.nanpingensisQ.F.Zheng & K.F.Huang 的福建倭竹S.nanpingensisQ.F.Zheng & K.F.Huang var.fujianica(C.D.Chu &H.Y.Zhou) C.H.Hu。
唐竹屬有3 變種,涉及1 種竹子。即唐竹S.tootsik(Sieb.) Makino 的火管竹S.tootsik(Sieb.)Makino var.dentataWen、滿山爆竹S.tootsik(Sieb.) Makino var.laeta(McClure) Wen、光葉唐竹S.tootsik(Sieb.) Makino var.tenuifolia(Koidz.) S.Suzuki。
截至目前,中國(guó)竹類植物的變型共有155 個(gè),涉及18 個(gè)竹屬。
箣竹屬有16 變型,涉及8 種竹子。即箣竹B.blumeanaJ.A.& J.H.Schult.f.的惠方箣竹B.blumeanaJ.A.&J.H.Schult.f.f.wei-fang lin(W.C.Lin) Yi;長(zhǎng)枝竹B.dolichocladaHayata 的條紋長(zhǎng)枝竹B.dolichocladaHayata f.stripe(W.C.Lin) Yi;孝順竹B.multiplex(Lour.) Raeuschel ex J.A.& J.H.Schult.的小琴絲竹B.multiplex(Lour.)Raeuschel ex J.A.& J.H.Schult.f.alphonse-karr(Mitford) Sasaki ex Keng f.、鳳尾竹B.multiplex(Lour.) Raeuschel ex J.A.&J.H.Schult.f.fernleaf(R.A.Young) Yi、銀絲竹B.multiplex(Lour.)Raeuschel ex J.A.& J.H.Schult.f.silverstripe(R.A.Young) Yi、小葉琴絲竹B.multiplex(Lour.)Raeuschel ex J.A.& J.H.Schult.f.stripestem fernleaf(R.A.Young) Yi、垂枝竹B.multiplex(Lour.) Raeuschel ex J.A.&J.H.Schult.f.willowy(R.A.Young) Yi、黃條竹B.multiplex(Lour.)Raeuschel ex J.A.& J.H.Schult.f.yellowstripe(Chia & C.Y.Sia) Yi;硬頭黃竹B.rigidaKeng &Keng f.的黃條硬頭黃竹B.rigidaKeng & Keng f.f.luteolo-striataYi & L.Yang;青皮竹B.textilisMcClure 的紫稈竹B.textilisMcClure f.purpurascens(N.H.Xia) Yi、花青皮竹B.textilisMcClure f.viridi-striataYi;青稈竹B.tuldoidesMunro 的鼓節(jié)青稈竹B.tuldoidesMunro f.swolleninternode(N.H.Xia) Yi;佛肚竹B.ventricosaMcClure 的小佛肚竹B.ventricosaMcClure f.nanaWen、金明小佛肚竹B.ventricosaMcClure f.kimmeiMuroi & Y.Tanaka;龍頭竹B.vulgarisSchrader ex Wendland 的黃金間碧竹B.vulgarisSchrader ex Wendland f.vittata(A.& C.Riv.) Yi、大佛肚竹B.vulgarisSchrader ex Wendland f.waminWen。
方竹屬有5 變型,涉及4 種竹子。即狹葉方竹C.angustifoliaC.D.Chu & C.S.Chao 的實(shí)心狹葉方竹C.angustifoliaC.D.Chu & C.S.Chao f.repletaYi & H.R.Qi;寒竹C.marmorea(Mitford)Makino 的銀明寒竹C.marmorea(Mitford) Makino f.gimmeiMuroi & Kasahara、花葉寒竹C.marmorea(Mitford) Makino f.variegata(Makino) Ohwi;刺黑竹C.neopurpureaYi 的條紋刺黑竹C.neopurpureaYi f.lineataYi & J.Y.Shi;方竹C.quadrangularis(Fenzi) Makino 的紫稈方竹C.quadrangularis(Fenzi) Makino f.purpureiculmaWen。
香竹屬有2 變型,涉及1 種竹子。即香竹C.delicatusHsueh & Yi 的綠紋紅稈香竹C.delicatusHsueh & Yi f.chlorinilineatusYi,M.S.Sun & J.Y.Shi、紅稈香竹C.delicatusHsueh & Yi f.rubidulicaulinus Yi,M.S.Sun & J.Y.Shi。
綠竹屬有4 變型,涉及2 種竹子。即線耳綠竹D.lineariauritaYi & L.Yang 的黃條線耳綠竹D.lineariauritaYi & L.Yang f.luridilineataYi & L.Yang;綠竹D.oldhami(Munro) Keng f.的花頭黃D.oldhami(Munro) Keng f.f.revoluta(W.T.Lin &J.Y.Lin) W.T.Lin、花稈綠竹D.oldhami(Munro) Keng f.f.striataY.Y.Wang & W.Y.Zhang、花葉花稈綠竹D.oldhami(Munro) Keng f.variegataH.Y.Pei。
牡竹屬有9 變型,涉及5 種竹子。即梁山慈竹D.farinosus(Keng & Keng f.) Chia & H.L.Fung 的花梁山慈竹D.farinosus(Keng & Keng f.) Chia & H.L.Fung f.flavo-striatusYi;麻竹D.latiflorusMunro的美濃麻竹D.latiflorusMunro f.mei-nung(W.C.Lin) Yi、葫蘆麻竹D.latiflorusMunro f.subconvex(W.C.Lin) Yi;黃竹D.membranaceusMunro 的流蘇黃竹D.membranaceusMunro f.fimbriligulatusHsueh & D.Z.Li、毛稈黃竹D.membranaceusMunro f.pilosusHsueh & D.Z.Li、花稈黃竹D.membranaceusMunro f.striatusHsueh & D.Z.Li;龍丹竹D.rongchengensisYi & C.Y.Sia 的花龍丹竹D.rongchengensisYi & C.Y.Sia f.hualongdanYi;黔竹D.tsiangii(McClure) Chia & H.L.Fung 的綠稈花黔竹D.tsiangii(McClure) Chia &H.L.Fung f.striatus(Yi & H.R.Qi) Yi & H.R.Qi、花黔竹D.tsiangii(McClure) Chia & H.L.Fung f.viridistriatusX.H.Song ex Hsueh & D.Z.Li。
鐮序竹屬有1 變型,涉及1 種竹子。即釣竹D.breviligulatum Yi的巖巴竹D.breviligulatumYi f.discrepansYi。
箭竹屬有1 變型,涉及1 種竹子。即帶鞘箭竹F.contractaYi 的空心帶鞘箭竹F.contractaYi f.evacuataYi。
陰陽(yáng)竹屬有2 變型,涉及1 種竹子。即陰陽(yáng)竹H.tranguillans(Koidzumi) I.Maruyama & H.Okamura 的金明陰陽(yáng)竹H.tranguillans(Koidzumi) I.Maruyama & H.Okamura f.kimmeiMuroi、白紋陰陽(yáng)竹H.tranguillans(Koidzumi) I.Maruyama & H.Okamura f.shiroshimaH.Okamura。
箬竹屬有2 變型,涉及2 種竹子。即硬毛箬竹I.hispidusH.R.Zhao & Y.L.Yang 的簝竹子I.hispidusH.R.Zhao & Y.L.Yang f.levisYi;半耳箬竹I.semifalcatus(H.R.Zhao & Y.L.Yang) Yi 的花葉半耳箬竹I.semifalcatus(H.R.Zhao & Y.L.Yang) Yi f.luteolivittatusYi。
單竹屬有2 變型,涉及2 種竹子。即粉單竹L.chungii(McClure) McClure 的花粉單竹L.chungii(McClure) McClure f.vittataB.M.Yang & J.C.Xie;木亶竹L.wenchouensisWen 的黃條木亶竹L.wenchouensisWen f.striata(J.J.Yue & J.L.Yuan)J.Y.Shi[10]。
慈竹屬有5 變型,僅涉及1 種竹子。即慈竹N.affinis(Rendle) Keng f.的黃毛竹N.affinis(Rendle)Keng f.f.chrysotrichus(Hsueh & Yi) Yi、大琴絲竹N.affinis(Rendle) Keng f.f.flavidovirens(Yi) Yi、金絲慈竹N.affinis(Rendle) Keng f.f.viridiflavus(Yi) Yi、綠稈花慈竹N.affinis(Rendle) Keng f.f.striatusYi & H.R.Qi、紫條紋慈竹N.affinis(Rendle) Keng f.f.purpureo-striatusYi。
剛竹屬有94 變型,涉及26 種竹子。
1) 剛竹組 Sect.Phyllostachys。黃古竹P.angustaMcClure 的黃槽黃古竹P.angustaMcClure f.flavosulcataG.H.Lai;石綠竹P.arcanaMcClure 的黃槽石綠竹P.arcanaMcClure f.luteosulcataC.D.Chu & C.S.Chao;羅漢竹P.aureaCarr.ex A.&C.Riv.的綠稈黃槽羅漢竹(黃槽人面竹)P.aureaCarr.ex A.& C.Riv.f.flavescens-inversa(H.de Lehaie) Muroi、金黃羅漢竹(金黃人面竹)P.aureaCarr.ex A.& C.Riv.f.holochrysaMuroi & Kasahara ex G.H.Lai、黃稈綠槽羅漢竹(綠槽人面竹)P.aureaCarr.ex A.& C.Riv.f.koiG.H.Lai;黃槽竹P.aureosulcataMcClure 的黃稈京竹P.aureosulcataMcClure f.aureocaulisZ.P.Wang & N.X.Ma、金條竹P.aureosulcataMcClure f.flavostriataS.J.Zhao、京竹P.aureosulcataMcClure f.pekinensisJ.L.Lu、金鑲玉竹P.aureosulcataMcClure f.spectabilisC.D.Chu & C.S.Chao、花葉京竹P.aureosulcataMcClure f.vittataX.Y.Zeng;桂竹P.bambusoidesSieb.& Zucc.的翁竹P.bambusoidesSieb.& Zucc.f.albovariegataMakino (Makino)Munoi、銀明竹P.bambusoidesSieb.& Zucc.f.castilloni-inversa(H.de Lehaie) Muroi、金明竹P.bambusoidesSieb.& Zucc.f.castillonis(Marl.ex Carr.) Muroi、斑槽桂竹(對(duì)花竹)P.bambusoidesSieb.& Zucc.f.duihuazhuC.J.Wu、弓節(jié)桂竹P.bambusoidesf.geniculata(Nakai) Muroi、金桂竹P.bambusoidesSieb.& Zucc.f.holochrysa(Pfitzer)Muroi、黃縞竹P.bambusoidesSieb.& Zucc.f.kawadanaMakino ex I.Tsuboi、斑竹(湘妃竹)P.bambusoidesSieb.& Zucc.f.lacrima-deaeKeng f.&Wen、皺竹P.bambusoidesSieb.& Zucc.f.marliacea(Makino ex I.Tsuboi) Muroi、黃槽斑竹P.bambusoidesSieb.& Zucc.f.mixtaZ.P.Wang & N.X.Ma、壽竹P.bambusoidesSieb.& Zucc.f.shouzhuYi;蓉城竹P.bissetiiMcClure 的黑蓉城竹P.bissetiiMcClure f.denigrataYi & H.R.Qi;毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie 的蝶毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.abbreviataG.H.Lai、安吉錦毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.anjiensis(P.X.Zhang) G.H.Lai、綠槽毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.bicolor(Nakai) G.H.Lai、青龍竹P.edulis(Carr.) J.Houz.f.curviculmisH.X.Wang &J.S.Peng[11]、紫籜毛竹P.edulisf.purpurescens(W.Y.Hsiung,Q.H.Dai & J.K.Liu) Ohrnberger、油毛竹P.edulis(Carr.) Mitford f.epruinosaG.H.Lai、麻衣竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.exauritaT G.Chen、金絲毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.gracilis(W.Y.Hsiung) Chao & Renv.、龜甲竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.heterocycla(Carr.) Yi、黃皮毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.holochrysa(Muroi & K.Kasahara)Ohrberger、花毛竹(黃皮花毛竹)P.edulis(Carr.)H.de Lehaie f.huamozhu(Wen) Chao & Renv.、黃槽毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.luteosulcata(Wen) Chao & Renv.、花龜竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.mira(P.X.Zhang,G.H.Lai & X.Q.Hua) Yi、綠皮花毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.nabeshimana(Muroi) Chao & Renv.、強(qiáng)竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.obliquinoda(Z.P.Wang & N.X.Ma) Ohrnberger、梅花毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.obtusangula(S.Y.Wang)Ohrnberger、厚皮毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.pachyloen(G.Y.Yang & al.) Y.L.Ding ex G.H.Lai、斑毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.porphyrostictaG.H.Lai、安吉紫毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.purpureoculmisP.X.Zhang,G.H.Lai & H.F.Zhang、孝豐紫筋毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.purpureosulcataP.X.Zhang,G.H.Lai & H.F.Zhang、方稈毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.tetrangulata(S.Y.Wang)Yi、圣音毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.tubaeformis(S.Y.Wang) Ohrnberger、瘤枝毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.tumescensYi、佛肚毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.ventricosa(Z.P.Wang & N.X.Ma) Ohrnberger、花稈金絲毛竹P.edulis(Carr.) H.de Lehaie f.venustaG.H.Lai;甜筍竹P.elegansMcClure 的黃槽甜筍竹P.elegansMcClure f.luteosulcataZ.D.Yu & Y.C.Yu[12];花哺雞竹P.glabrataS.Y.Chen & C.Y.Yao 的黃條花哺雞竹P.glabrataS.Y.Chen & C.Y.Yao f.aureo-lineataZ.D.Yu & Y.C.Yu[12]、綠槽花哺雞竹P.glabrataS.Y.Chen & C.Y.Yao f.viridistriataG.H.Lai;淡竹P.glaucaMcClure 的筠竹P.glaucaMcClure f.yunzhuJ.L.Lu;紅殼雷竹P.incarnataWen 的花稈紅殼雷竹P.incarnataWen f.bicolorP.X.Zhang,X.X.Chen & G.H.Lai;紅哺雞竹P.iridescensC.Y.Yao & C.Y.Chen 的花稈紅竹P.iridescensC.Y.Yao & C.Y.Chen f.heterochromaP.X.Zhang、金溝紅竹(黃槽紅竹)P.iridescensC.Y.Yao & C.Y.Chen f.luteosulcataP.X.Zhang、康嶺紅竹P.iridescensC.Y.Yao & C.Y.Chen f.striataWen[13];臺(tái)灣桂竹P.makinoiHayata 的黃條臺(tái)灣桂竹P.makinoiHayata f.wuyishanensisS.S.You & H.L.Yu ex G.H.Lai;紫竹P.nigra(Lodd.ex Lindl.) Munro 的羅漢紫竹P.nigra(Lodd.ex Lindl.) Munro f.heterocystisZ.D.Yu & Y.C.Yu[12]、條紋紫竹P.nigra(Lodd.ex Lindl.) Munro f.shimadakeMuroi & H.Okamura;灰竹P.nudaMcClure 的紫蒲頭灰竹P.nudaMcClure f.localisZ.P.Wang & Z.H.Yu、光稈石竹P.nudaMcClure f.lucidaWen、花稈白葉灰竹P.nudaMcClure f.miscellaZ.D.Yu & Y.C.Yu[12]、白葉灰竹P.nudaMcClure f.variansP.X.Zhang;安吉金竹P.parvifoliaC.D.Chu & H.Y.Chou 的實(shí)心金竹P.parvlíaC.D.Chu & H.Y.Chou f.lígnosaWen;灰水竹P.platyglossaZ.P.Wang & Z.H.Yu 的白殼灰水竹P.platyglossaZ.P.Wang & Z.H.Yu f.leucodermisG.H.Lai;早園竹P.propinquaMcClure的望江哺雞竹P.propinquaMcClure f.lanuginosaWen;紅邊竹P.rubromarginataMcClure 的女兒竹P.rubromarginataMcClure f.casgtiataWen;金竹P.sulphurea(Carr.) A.& C.Riv.的綠皮黃筋竹(黃槽剛竹)P.sulphurea(Carr.) A.& C.Riv.f.houzeauana(C.D.Chu & C.S.Chao) C.S.Chao &S.A.Renv.、黃皮綠筋竹(黃皮剛竹)P.sulphurea(Carr.) A.& C.Riv.f.robert young(McClure) Yi、花稈剛竹P.sulphurea(Carr.) A.& C.Riv.f.tricolorG.H.Lai、綠槽剛竹P.sulphurea(Carr.) A.& C.Riv.f.viridisulcata(P.X.Zhang) P.X.Zhang;天目早竹P.tianmuensisZ.P.Wang &N.X.Ma 的曲稈燕竹P.tianmuensisZ.P.Wang & N.X.Ma f.flexicaulisG.H.Lai;早竹P.violascens(Carr.) A.& C.Riv.的金邊早竹P.violascens(Carr.) A.& C.Riv.f.aurantiaYi、黃皮早竹P.violascens(Carr.) A.& C.Riv.f.chrysodermaT.G.Chen、大禹早竹P.violascens(Carr.) A.& C.Riv.f.dayunensisZ.D.Yu & Y.C.Yu[12]、黃條早竹P.violascens(Carr.) A.& C.Riv.f.notata(S.Y.Chen & C.Y.Yao) G.H.Lai、雷竹P.violascens(Carr.) A.& C.Riv.f.prevernalis(S.Y.Chen &C.Y.Yao) Yi、花稈早竹P.violascens(Carr.) A.&C.Riv.f.viridisulcata(P.X.Zhang & W.X.Huang) G.H.Lai;烏哺雞竹P.vivaxMcClure 的黃稈烏哺雞竹P.vivaxMcClure f.aureocaulisN.X.Ma、黃紋竹P.vivaxMcClure f.huanwenzhuJ.L.Lu、花稈烏哺雞竹P.vivaxMcClure f.luteololineataYi,J.Y.Shi & M.S.Sun、綠紋竹P.vivaxMcClure f.viridivittataP.X.Zhang & G.H.Lai、褐條烏哺雞竹P.vivaxMcClure f.vittataWen。
2) 水竹組Sect.HeterocladaeZ.P.Wang & G.H.Ye。水竹P.heterocladaOliv.的短節(jié)水竹P.heterocladaOliv.f.decurtata(S.L.Chen) Wen、黑水竹P.heterocladaf.Oliv.f.denigrata(Yi & H.R.Qi) Yi & H.R.Qi、黃稈水竹P.heterocladaOliv.f.flaviculmisP.X.Zhang,X.X.Chen & G.H.Lai、黎子竹P.heterocladaOliv.f.purpurata(McClure)Wen、實(shí)心水竹P.heterocladaOliv.f.solida(S.L.Chen) Z.P.Wang & Z.H.Yu;燥殼竹P.hirtivaginaG.H.Lai 的黃條燥殼竹P.hirtivaginaG.H.Lai f.luteovittataG.H.Lai;篌竹P.nidulariaMunro 的實(shí)肚竹P.nidulariaMunro f.farctaH.R.Zhao & A.T.Liu、光籜篌竹P.nidulariaMunro f.glabrovagina(McClure) Wen、綠稈黃槽白夾竹P.nidulariaMunro f.mirabilisYi & C.Q.Shen、黃稈綠槽白夾竹P.nidulariaMunro f.speciosaYi & C.G.Chen、金黃白夾竹P.nidulariaMunro f.sulfureaYi &C.G.Chen、蝶 竹P.nidulariaMunro f.vexillarisWen。
苦竹屬有6 變型,涉及5 種竹子。即苦竹P.amarus(Keng) Keng f.的花稈苦竹P.amarus(Keng) Keng f.f.huangshanensisC.L.Huang;青苦竹P.chino(Franch.& Savat.) Makino 的白紋東根笹P.chino(Franch.& Savat.) Makino f.angustifoliusMuroi& H.Okamura;大明竹P.gramineus(Bean) Nakai的螺節(jié)竹P.gramineus(Bean) Nakai f.monstrispiralisMuroi & H.Hamada;金剛竹P.kongosanensisMakino的黃條金剛竹P.kongosanensisMakino f.aureostriatusMuroi & Y.Tanaka;川竹P.simonii(Carr.)Nakai 的異葉川竹P.simonii(Carr.) Nakai f.heterophyllusMuroi、白紋女竹P.simonii(Carr.)Nakai f.variegatus(Hook.) Muroi。
茶稈竹屬有1 變型,涉及1 種竹子。即矢竹P.japonica(Sieb.& Zucc.) Makino 的曙筋矢竹P.japonica(Sieb.& Zucc.) Makino f.akebonosujiMuroi& H.Okamura。
東笆竹屬有1 變型,涉及1 種竹子。即椎谷笹S.glabra(Nakai) Nakai ex Koidzumi 的白紋椎谷笹S.glabra(Nakai) Nakai ex Koidz.f.albo-striataMuroi。
倭竹屬有2 變型,涉及2 種竹子。即鵝毛竹S.chinensiNakai 的黃紋鵝毛竹S.chinensisNakai f.aureo-striata(Regel) C.H.Hu;狹葉倭竹S.lanceifoliaC.H.Hu 的翡翠倭竹S.lanceifoliaC.H.Hu f.smaragdinaC.H.Hu。
唐竹屬有1 變型,涉及1 種竹子。即唐竹S.tootsik(Sieb.) Makino 的花葉唐竹S.tootsik(Sieb.)Makino f.luteolo-albo-striata(S.H.Chen & Z.Z.Wang) Yi。
玉山竹屬有1 變型,涉及1 種竹子,即海竹Y.qiaojiaensisHsueh & Yi 的裸籜海竹Y.qiaojiaensisHsueh & Yi f.nudaYi。